Partner serwisu: Trelleborg_Wheels John Deere logo

MTZ-82 i jego niekończące się problemy z podporą wałów napędowych

06.06.2023
Pojawienie się w Polsce ciągnika MTZ-82 okazało się przełomowe dla popularyzacji napędu na obie osie. Niestety również problemowe. Został on bowiem zaprojektowany modułowo i tak, aby każdy, kto tylko wie, jak wygląda klucz i młotek, potrafił go w każdych warunkach klimatycznych naprawić © Traktor24
Pojawienie się w Polsce ciągnika MTZ-82 okazało się przełomowe dla popularyzacji napędu na obie osie. Niestety również problemowe. Został on bowiem zaprojektowany modułowo i tak, aby każdy, kto tylko wie, jak wygląda klucz i młotek, potrafił go w każdych warunkach klimatycznych naprawić © Traktor24

W połowie lat 70. ubiegłego wieku w naszym kraju zaczęły pojawiać się radzieckie ciągniki MTZ-82. Ich niewielka cena i masowa dostępność w połączeniu z prostą konstrukcją wpłynęły na popularność tego modelu produkowanego właściwie bez poważnych zmian do dziś. Jednak nie jest on pozbawiony często poważnych wad. Jedną z nich jest przeniesienie napędu na przednią oś.

Czy to Ursus zrujnował licencję Massey Fergusona?

Legenda marki Ursus, jak niemal każda nasza narodowa historia, ma w sobie trochę prawdy, a trochę bajki. Gdy tylko fabryczni…

Czytaj dalej

Właściwie nie wyobrażamy sobie dziś ciągnika rolniczego bez przedniego napędu. Jest on wręcz niezbędny do właściwej trakcji ciągnika na polu. Jednak jeszcze w latach 70. przedni napęd w traktorach występował właściwie tylko w modelach serii ciężkiej i to nie zawsze. Dlatego pojawienie się w Polsce traktora MTZ-82 okazało się przełomowe dla popularyzacji napędu na obie osie.

MTZ-82 – 

to ten model, pod koniec lat 70. spopularyzował w Polsce napęd ciągnika na 4 koła

Jednak niewątpliwy plus, jakim był przedni napęd w MTZ-82, okazał się też dla wielu użytkowników zmorą, a to przez specyficzną konstrukcję całego ciągnika. Został on bowiem zaprojektowany modułowo i tak, aby każdy, kto tylko wie, jak wygląda klucz i młotek, potrafił go w każdych warunkach klimatycznych naprawić. Jako naprawę oczywiście rozumiemy wymianę podzespołu na nowy, bo w kołchozach ZSRR nikt się nie bawił w naprawy i po prostu montowano nowe części.

Napęd jedyny w swoim rodzaju

Budowa ciągnika składającego się z modułów: silnika, skrzyni sprzęgłowej, biegów i dyferencjału wymusiła na radzieckich konstruktorach “dolepienie” układu przeniesienia napędu na przednie koła całkowicie na zewnątrz ciągnika. Miało to oczywiście sens, jeśli chodzi o szybką wymianę poszczególnych podzespołów (co okazuje się zbawienne), ale z technicznej strony to katastrofa.

Dźwignia napędu osi przedniej pozwala wybrać jego załączenie w trybie automatycznym lub na stałe wyłącznie do jazdy na wprost © Traktor24
Dźwignia napędu osi przedniej pozwala wybrać jego załączenie w trybie automatycznym lub na stałe wyłącznie do jazdy na wprost © Traktor24

Tym większa, jeśli dołożymy do tego fatalny montaż fabryczny, nieprzemyślane uproszczenia techniczne podzespołów i nieraz dramatyczną jakość poszczególnych części tego układu. Aby jednak zrozumieć, jak działa przedni napęd w tym ciągniku, musimy przyjrzeć się poszczególnym jego elementom i wyjaśnić, jaką pełnią rolę oraz gdzie leżą ich słabe punkty.

Skrzynia rozdzielcza, jej budowa i funkcje

Element ten przykręcany jest bezpośrednio do skrzyni biegów, z której przez jedno z kół zębatych czerpie napęd. Jest to rodzaj przekładni o trzech trybach działania włączanych z kabiny cięgłem (góra-dół), a w późniejszych wersjach skomplikowanym i zawodnym mechanizmem dźwigniowym.

Dostępne funkcje to:

1. Napęd całkowicie wyłączony

2. Napęd w trybie automatycznym, czyli w momencie uślizgu tylnych kół napęd jest przekazywany na przednie koła. Odpowiadał za to system złożony z kilkudziesięciu drobnych sprężynek, ich zaślepek, kołków i sworzni dociskanych do kilkunastu przylgni na wewnętrznym obwodzie dużego koła zębatego. Przylgnie te wyrabiały się z czasem i choć w sprzedaży detalicznej był zestaw naprawczy w postaci w/w kołków, sprężynek, zaślepek i sworzni, to ich wymiana jest szalenie upierdliwa i zwykle przynosi mierne rezultaty. Tryb ten przekazywał napęd na koła wyłącznie w czasie jazdy do przodu.

3. Napęd włączony na stałe – wyłącznie do jazdy wprost.

Trzeba tu wspomnieć, że te delikatne mechanizmy skrzyni rozdzielczej były smarowane olejem ze skrzyni biegów. Jego znaczne zanieczyszczenie oraz zbyt niski poziom (nominalnie 40 litrów) doprowadzały w szybkim tempie do zużycia wymienionej przylgni i drobnych mechanizmów “automatu”.
W razie mechanicznej awarii skrzyni rozdzielczej i niemożności wyłączenia dźwignią przełącznika napędu w tryb “na stałe” najrozsądniejszym posunięciem była jej wymiana na nową. Szkoda czasu i nerwów na naprawę starej.

MTZ-82 schemat budowy skrzyni rozdzielczej
Schemat budowy skrzyni rozdzielczej MTZ-82 © Belarus

Wał Cardana może zmasakrować miskę olejową

Za przeniesienie napędu ze skrzyni rozdzielczej do przedniego mostu odpowiadają dwa bliźniacze wały Cardana. Nie są to technicznie skomplikowane podzespoły, ale warto pamiętać o regularnym smarowaniu ich krzyżaków o standardowym rozmiarze 88 x 88 x 30 przez smarowniczkę. Jeśli jej nie mają, ich okresowa wymiana na nowe musi być przyspieszona. Ważne też, aby wały były wyważone pod względem bicia i drgań, co jest widoczne w postaci dospawanych punktowo blaszek na rurze wału.

W razie mechanicznej awarii skrzyni rozdzielczej i niemożności wyłączenia dźwignią przełącznika napędu w tryb “na stałe” najrozsądniejszym posunięciem była jej wymiana na nową. Szkoda czasu i nerwów na naprawę starej © Traktor24
W razie mechanicznej awarii skrzyni rozdzielczej i niemożności wyłączenia dźwignią przełącznika napędu w tryb “na stałe” najrozsądniejszym posunięciem była jej wymiana na nową. Szkoda czasu i nerwów na naprawę starej © Traktor24

Zaleca się też przy ich wymianie zastosowanie papierowych uszczelek na ich zewnętrznych flanszach. Kategorycznie wymagane jest natomiast użycie jednakowego kompletu drobnozwojowych śrub po 8 na każdy wał w celu zachowania właściwego wyważenia, a co za tym idzie bezpieczeństwa pracy ciągnikiem. Bo wał ten może się urwać, a wirująca pod ciągnikiem 62-centymetrowa stalowa rura potrafi błyskawicznie i skutecznie zmasakrować miskę olejową silnika czy korpus sprzęgła.

Podpora pośrednia to sprzęgło przeciążeniowe

Między wałami Cardana umieszczona jest łącząca je podpora zwana pośrednią. Jest to nie tylko element je spinający i poprzez przykręcenie go do korpusu ciągnika podtrzymujący, ale pełni też bardzo ważną rolę – jest sprzęgłem przeciążeniowym.

Funkcja sprzęgła, które ma zapobiegać przeciążeniom i w ostateczności zniszczeniu mechanizmów przedniego napędu, została w tym ciągniku konstrukcyjnie wymuszona, dlatego że w całym przednim napędzie ciągnika MTZ-82 nie ma innego podzespołu, który spełniałby to zadanie. A jest ono w tym przypadku wręcz niezbędne, ponieważ od momentu przekazania mocy w skrzyni rozdzielczej, przez wały, przedni most, półosie i reduktor moc jest przekazywana na sztywno, bez żadnego zabezpieczenia. Prześledźmy przykład.

Przedni wał Cardana przebiega tuż obok miski olejowej silnika. Gdy się urwie zniszczy ją na 99 procent © Traktor24
Przedni wał Cardana przebiega tuż obok miski olejowej silnika. Gdy się urwie zniszczy ją na 99 procent © Traktor24

Ciągnik pracuje ze stale z włączonym przednim napędem. Moc przekazywana jest przez jego w/w elementy na przednie koła i nagle jedno (lub oba) z kół się zatrzymuje, ponieważ np. opiera się o jakąś przeszkodę: muldę czy pieniek. Cała siła napędowa transmitowana jest w ciągły sposób i w sekundzie nie ma “ujścia”, choć teoretycznie powinien zadziałać tu przedni dyferencjał. W tym momencie właśnie podpora pośrednia spełnia rolę sprzęgła przeciążeniowego, które dzięki jej budowie “rozpina” cały układ i wstrzymuje transmisję mocy między wałami Cardana.

Budowa podpory i dlaczego nie działa?

Żeby zrozumieć działanie podpory, musimy przyjrzeć się jej od środka. Z obu końców znajdują się flansze, do których przykręca się wały Cardana. Jedna z nich zazębiona jest z frezowanym wałkiem, który przechodzi przez całą podporę. Na jego frezie nawleczone są zębate wewnątrz, a okrągłe na zewnątrz tarczki. Te z kolei naprzemiennie poprzetykane są innymi tarczkami okrągłymi w środku, ale z uzębieniem na zewnątrz.

Takich wzajemnie przenikających się par tarczek jest nawet kilkanaście, a same tarczki mogą mieć różną grubość, a nawet czasem napylone okładziny. Promieniste wypusty zewnętrznie uzębionych tarczek wchodzą z kolei w podłużnie wyfrezowane kanały zewnętrznej tulei osadzonej na łożyskach 6015. Na jej frezach osadzona jest także druga, zewnętrzna flansza, do której dokręcamy wał Cardana.

MTZ-82 Budowa podpory pośredniej i wału Cardana
Budowa podpory pośredniej i wału Cardana: nr.11 i 12 to tarczki cierne, tu pokazane pojedynczo. 27 – sprężyny tarczkowe. 22 – nakrętka koronkowa. 1 i 24 – flansze wałów Cardana © Belarus

W ten sposób moc przenoszona jest więc przez oba rodzaje tarczek i ich wzajemne tarcie, a właściwie jego brak, bo są one ściśnięte. Funkcję sprężyny dociskającej je do siebie pełni zestaw sześciu (lub ośmiu) półkolistych tarczek sprężynowych. Są one odwrócone do siebie parami i ściśnięte nakrętką na końcu wałka. Spełniają tu ważną rolę sprężyny. Całość pracuje w kąpieli olejowej, która smaruje łożyska i chłodzi tarczki, odbierając im ciepło wzajemnego tarcia.

Jak dokręcić, żeby działało?

Brzmi to bardzo skomplikowanie, ale w rzeczywistości, jak widzicie na rysunku, jest to proste sprzęgło przeciążeniowe o banalnej konstrukcji. Tyle, że mimo swojej prostoty, żeby działało we właściwy sposób, chroniąc mechanizmy napędu, powinien być spełniony jeden ważny warunek: spinająca zestaw wypukłych tarczek sprężynowych nakrętka musi być przykręcona kluczem dynamometrycznym z zachowaniem odpowiedniej siły. Nie za dużo, bo wtedy tarczkowa “sprężyna” będzie za bardzo ściśnięta i sprzęgło nie będzie “puszczać”, oraz nie za mało, bo wtedy transmisja mocy przez podporę nie będzie właściwa albo żadna.

70-75 Nm – 

to teoretyczny moment siły dokręcenia śruby regulacyjne w podporze pośredniej wałów Cardana napędu osi przedniej traktora MTZ-82. W praktyce nie zawsze to wystarczy i często bywa, że wartość tę musimy później skorygować

Moment siły dokręcenia koronkowej nakrętki kluczem dynamometrycznym powinien w/g fabrycznych wskazań wynosić w granicach 70-75 Nm. Teoretycznie taka siła dokręcenia powinna wystarczyć do przeniesienia przez sprzęgło momentu obrotowego mieszczącego się w granicach 400-800 Nm. To dość poważna rozbieżność i wynika z braku powtarzalności parametrów technicznych poszczególnych elementów składowych, a nawet fabrycznie złożonej całej podpory pośredniej. Wpływ na to ma także grubość samych tarczek oporowych (napylenie lub jego brak), a także ich liczba.

Dlatego dokręcając śrubę regulacyjną w podporze pośredniej, warto mieć na uwadze to, że 70-75 Nm nie zawsze wystarczy i często bywa, że wartość tę musimy później skorygować. Tym bardziej, że tę sześciokątną nakrętkę koronkową po regulacji zabezpieczamy zawleczką co ok. 60 stopni kątowych.

MTZ-82 Podpora pośrednia
Podpora pośrednia. Cyfra 2 wskazuje na nakrętkę regulacyjną © Belarus

Jak widzimy, podpora pośrednia jest niezwykle istotnym podzespołem w całej transmisji momentu obrotowego na przednie koła. Jeśli wymaga remontu, możemy ją naprawić, wymieniając komplet tarczek oporowych i sprężyn. Nie zapomnijmy przy tym o łożyskach, simeringach i oringach uszczelniających. Jeśli natomiast wymieniamy ją na fabrycznie nową, trzeba koniecznie sprawdzić moment dokręcenia nakrętki koronkowej.

To oczywiście nie wszystkie problemy związane z przednim napędem ciągnika MTZ-82. Kłopoty sprawiają również: przedni most, półosie kątowe i zwolnica kół.

Drukuj artykuł: print

Filmy @traktor24

Wszystkie >
Rozsiewacz Rauch Axis – co w nim działa genialnie? Terminal iMonitor – instruktaż wgrania mapy zmiennego dawkowania Ciągnik New Holland Dynamic Command po 9000 mth Taka góra, a traktor Claas Axos 3 dał radę Osadki kolb kukurydzy. Dlaczego warto je zbierać? Ładowarka Manitou z potężną łyżką John Deere 6M 220 pracuje na kropli AdBlue, ale ma jeszcze większą zaletę Od 7 lat pod wrażeniem skrzyni biegów CMATIC Nawigacja rolnicza PTx Trimble. Dzięki niej staliśmy się lepszymi operatorami ciągnika Brona talerzowa Maschio Gaspardo z ISOBUS